„Właściwe żywienie we wczesnym okresie życia ma ogromny wpływ na kondycję oraz rozwój fizyczny i psychiczny dziecka, w tym pozwala osiągnąć genetycznie uwarunkowany potencjał wzrostowy oraz poziom inteligencji. Ponadto może wpływać na zmniejszenie ryzyka wystąpienia niektórych chorób cywilizacyjnych (…)” – piszą autorzy nowych polskich zaleceń, dotyczących żywienia niemowląt. Nie trzeba też przypominać, że jeśli dziecko jest karmione w prawidłowy sposób ma szansę uniknąć późniejszych trudności w rozwoju mowy. Dlatego dziś znów o karmieniu :).
Nowy schemat żywienia dzieci do 1. roku życia zastępuje ten z 2007 roku, który, jak się okazuje, uległ przedawnieniu i nie był całkowicie spójny z opracowaniami WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) czy AAP (Amerykańskiej Akademii Pediatrii). A zalecenia te są ważne nie tylko dla pediatrów, dietetyków, czy terapeutów, ale przede wszystkim dla Was – Rodziców, którzy jesteście przecież najważniejszymi osobami, mającymi decydujący wpływ na to co i jak jedzą Wasze maluchy (bo tym, czy zje i ile zje pozwólmy już zadecydować dziecku :)). W skrócie zatem, kilka podstawowych zasad:
- Karmienie piersią zalecane jest przez pierwszych 6 miesięcy życia, a minimum przez 4, bo „pokarm kobiecy wytwarzany w wystarczających ilościach przez zdrową, dobrze odżywioną matkę w pełni zaspokaja zapotrzebowanie niemowlęcia na wszystkie niezbędne składniki odżywcze, zapewniając mu jednocześnie prawidłowy rozwój w pierwszym półroczu życia”. Karmienie zaś po 12 miesiącu życia zalecane jest w zależności od potrzeb matki i dziecka. Nie może jednak być wtedy pokarmem jedynym. Pod koniec pierwszego roku życia niemowlę powinno otrzymywać jedynie 2 lub maksymalnie 3 posiłki mleczne.
- Karmienie sztuczne (jeżeli niemowlę nie jest karmione piersią): unikamy podawania zdrowym dzieciom mleka modyfikowanego z substancjami zagęszczającymi, bo „pamiętać należy, że niepotrzebnie wprowadzone zagęszczane preparaty mleka u zdrowego, ulewającego niemowlęcia mogą być źródłem dodatkowych, zbędnych kalorii, stwarzając ryzyko rozwoju otyłości”. Mleka modyfikowanego typu „junior” nie należy stosować u dzieci poniżej 1 r.ż., pomimo zaleceń producenta (1-3 r.ż.).
Ważne: każdą porcję preparatu mlekozastepczego przygotować należy bezpośrednio przed podaniem, pozostałość wylać, nie przetrzymywać mieszanki w termosie, ani podgrzewaczu. - Wprowadzanie pokarmów uzupełniających rozpocząć należy po ukończeniu przez dziecko 17. tygodnia życia, a nie później niż w 26 tygodniu życia, bo w tym czasie „dzieci nabywają umiejętność siedzenia z podparciem, osiągają dojrzałość nerwowo-mięśniową pozwalającą na kontrolowanie ruchów głowy i szyi oraz na jedzenie z łyżeczki. W okresie tym zanika odruch usuwania z ust ciał obcych, typowy dla okresu noworodkowego i wczesnoniemowlęcego utrudniający karmienie pokarmami innymi niż płynne”. Zasady:
- wprowadzamy nowe produkty pojedynczo, w niewielkich ilościach (3-4 łyżeczki), obserwując reakcję dziecka;
- zaczynamy od kaszek, warzyw i owoców (po 2 tygodniach od podania warzyw).
„Wg WHO dzieci karmione częściowo piersią powinny otrzymywać w 6.-8. m.ż. 2-3 posiłki uzupełniające, a w 9.-24. m.ż. 3-4 posiłki uzupełniające i 1-2 przekąski (pokarmy zwykle samodzielnie spożywane przez dzieci między posiłkami głównymi, wygodne i łatwe do podania, np. cząstka warzywa, cząstka owocu, kawałek chleba). Liczba posiłków uzupełniających zależy od ich gęstości energetycznej. Niemowlęta żywione sztucznie powinny spożywać w ciągu dnia 4-5 posiłków oraz 1-2 zdrowe przekąski (w zależności od apetytu)” J. Pokarmy podajemy łyżeczką twardą (np. metalową) i płaską, by kształtować prawidłową pracę mięśni.
- Pokarmy o różnej konsystencji (nie płynne i papkowate) wprowadzamy stopniowo już od 6/7 miesiąca życia, bo to najlepszy czas na zdobywanie nowych umiejętności oralnych, czyli na naukę gryzienia i żucia, tak ważnych również dla prawidłowego rozwoju mowy (rodzaj i kolejność wprowadzania nowych konsystencji – zobacz tabela)
Ważne wydaje się również zwrócenie uwagi na produkty żywnościowe potencjalnie uczulające (mleko krowie, jaja, orzeszki ziemne itp.). Autorzy zaleceń informują o braku danych na temat wpływu opóźnionego ich podawania (lub całkowitej eliminacji) na zapobieganie wystąpieniu choroby alergicznej u dziecka. Zalecają jedynie by pokarmy potencjalnie alergizujące wprowadzane były w domu, nie w żłobku, czy restauracji. Kilka wskazówek:
- mleko krowie nie powinno być głównym napojem do 12 m.ż., a po 12 m.ż. dzienne spożycie mleka krowiego nie może przekraczać 500 ml;
- najlepsza woda do picia dla niemowląt to woda źródlana lub naturalna woda mineralna -niskozmineralizowana (sole mineralne <500 mg/1 litr), niskosodowa, niskosiarczanowa; woda mineralna nie służy do gotowania!
- soki owocowe dla niemowląt powinny być wyłącznie w 100% przecierowe, bez dodatku cukru, pasteryzowane, w ilości nie przekraczającej 150 ml dziennie;
- pierwsze zalecane do wprowadzania produkty mięsne to: drób (mięso z indyka, gęsi, kaczki, kurczaka), wołowina, jagnięcina, królik, przy czym nie ma danych naukowych wskazujących na określoną kolejność wprowadzania poszczególnych gatunków mięs;
- spożywanie ryb zalecane jest 1-2 razy w tygodniu (bez ryzyka uczulenia!), bo „sprzyja rozwojowi tolerancji immunologicznej i zmniejsza ryzyko rozwoju alergii”; najlepsze tłuste ryby to: łosoś, śledź, szprot.
Autorzy nowych zasad żywienia wzmiankują również o metodzie BLW (Baby Led Weaning), czyli karmieniu, którym kieruje dziecko. Rodzic podaje maluchowi różne pokarmy stałe, łatwe do uchwycenia ręką, a niemowlę samodzielnie je poznaje, stopniowo przyzwyczajając się do używania sztućców. Eksperci zauważają jednak zagrożenia BLW i konstatują, że „trudno aktualnie ocenić bezpieczeństwo takiej metody”.
Podsumowując, zwracam też uwagę na błędy żywieniowe, których należy unikać:
- przekarmianie: za często i za dużo (co ogranicza zdolności dziecka do samoregulacji);
- solenie pokarmów i podawanie słodzonej wody, herbaty;
- podawanie soków przed snem i w nocy.
Dla tych, co dotrwali do końca udostępniam schematyczne przedstawienie nowych zasad żywienia niemowląt.
Wpis powstał na podstawie artykułu: Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, „Standardy medyczne. Pediatria” 2014, nr 3, s. 321-335.
